Πέμπτη 20 Μαρτίου 2008

Φέρμιν, οι περιπέτειες ενός μητροπολιτικού κατεργάρη

από το Σαμ Σάβατζ
Ζούμε σε μία εποχή που το όνειρο αποτελεί προγραμματισμένη πολυτέλεια της καθημερινότητάς μας. Η συναισθηματική πληρότητα, επακόλουθο μιας πνευματικής διαδικασίας δεν υφίσταται, κι ακόμη κι όταν με προσπάθεια ή με τύχη επιτυγχάνεται, δε γίνεται αντιληπτή. Αποπροσανατολισμένοι, παρασυρμένοι από τα ρεύματα του άγχους, της απομόνωσης, της υλιστικής διάθεσης, των απαιτήσεων αποχρωματίζουμε τη ζωή μας, παύουμε να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας, απομονωνόμαστε και αλλοτριωνόμαστε από την ανθρώπινη φύση μας.
Κι όμως η ανάγνωση κάποιων στίχων, κάποιων γραμμών καταφέρνει μ’ ένα μοναδικά μαγικό τρόπο να μας αγγίζει, να μας ξυπνά από την υπερφίαλη πραγματικότητα, να μας εμφυσά την ελπίδα, να μας κάνει να ονειρευόμαστε, να νιώθουμε...
«Συνειδητοποίησα στην αρχή ότι κάθε βιβλίο είχε διαφορετική γεύση – γλυκιά, πικρή, ξινή, γλυκόξινη, ταγκή, αλμυρή, όξινη, κι όπως περνούσε ο καιρός κι οξύνονταν οι αισθήσεις μου, τελικά συγκράτησα τη γεύση κάθε σελίδας, κάθε φράσης και τέλος, κάθε λέξης: όλες συμπαρέσυραν μια σειρά εικόνων, νοητών απεικονίσεων πραγμάτων που εγώ αγνοούσα πλήρως, με δεδομένη την περιορισμένη εμπειρία μου από τον πραγματικό κόσμο», αναλογίζεται ο Φέρμιν, το βιβλιοφάγο ποντικάκι, που ροκανίζοντας τις σελίδες των βιβλίων, μαθαίνει να διαβάζει και μεταμορφώνεται σε σοφό αναλυτή της ανθρώπινης ζωής. Σταδιακά, γίνεται κοινωνικά απροσάρμοστος και νιώθει ευτυχισμένος μόνο ανάμεσα στα βιβλία. Υπάρχει μια αίσθηση καταστροφής, η κατεδάφιση της περιοχής του Φέρμιν, της πλατείας Σκόλεϊ, που λειτουργεί ως καθρέφτης της καταστροφής του πλανήτη, που έμοιαζε τόσο πιθανή τότε και που εξακολουθεί να μοιάζει. Όμως σε πιο προσωπικό επίπεδο, κάθε ζωή καταλήγει στην καταστροφή. Και για να αμυνθούμε απέναντι σε αυτό, έχουμε μόνο τα προϊόντα της φαντασίας μας, στην τέχνη και στη θρησκεία.
Ο Φέρμιν δεν είναι λόγιος ούτε βαρύς μοραλιστής, αλλά μια συνείδηση σε σύγχυση μπροστά σε έναν κόσμο που αλλάζει, με αναστατωμένα συναισθήματα και παραδομένος στην εξάρτηση από την καλοσύνη των ξένων. Ευάλωτος, τρυφερός, μερικές φορές διεστραμμένος, αλλά χωρίς ίχνος πονηριάς, με μια φιλοσοφία εμπνευσμένη από το στομάχι του κι ένα πάθος για τη λογοτεχνία που θα προκαλέσει την καταστροφή του. Ο Φέρμιν είναι ένας ποντικός των υπονόμων που τυχαία μεταμορφώνεται σε ποντικό της βιβλιοθήκης. Αυτή είναι η τραγωδία του, καθώς το μέλλον θα διαδραματιστεί στην επιφάνεια, όμως η οσμή υπονόμου είναι πια αισθητή στη σύνταξη εφημερίδων, σε λογοτεχνικούς κύκλους και σκανδαλωδώς ψεύτικα βραβεία. Ίσως ο Φέρμιν, με το κουρασμένο βλέμμα του και το λιμασμένο κορμί του, να είναι ο τελευταίος αναγνώστης σε μια εποχή ηθικής και πνευματικής πενίας.
Η ιστορία του Φέρμιν είναι στην ουσία μια αλληγορία με την οποία ο συγγραφέας επιτρέπει στον αναγνώστη να κοιταχτεί, άλλοτε με ειρωνεία και άλλοτε με απόγνωση, στον παραμορφωτικό καθρέφτη των ματιών ενός ποντικού, όμως όλα αυτά παρουσιάζονται χωρίς σοφίες ή υπερβολικά ρητορικά ερωτήματα, αλλά μέσα από μια συλλογιστική πορεία που θυμίζει απλό παραμύθι, ωστόσο με πολύ ωφέλιμο περιεχόμενο.
Ξεριζωμένος ο Φέρμιν, θα καταλήξει να ζει μαζί με έναν μποέμ που τον δέχεται ακριβώς όπως είναι, έναν περιπλανώμενο συγγραφέα που συνεισφέρει στην πλοκή του μυθιστορήματος δύο ενδιαφέρουσες αφηγήσεις, οι οποίες μεταφέρονται στον αναγνώστη δια στόματος του ειδήμονα κριτικού της λογοτεχνίας, του τρωκτικού που πρωταγωνιστεί στην ιστορία.
Το Φέρμιν είναι ένα θαυμάσιο μυθιστόρημα, διασκεδαστικό και ικανό να συμφιλιώσει τον άνθρωπο με τη λογοτεχνία, μέσα από την ίδια τη λογοτεχνία ως όχημα, κάτι που αξίζει πραγματικά να χειροκροτήσουμε σε αυτήν την τόσο γκρίζα εποχή…